POCHODZENIE
Drzewo z rodziny różowatych pochodzące ze strefy umiarkowanej.
MORFOLOGIA
POKRÓJ - drzewo osiągające 5-12m wysokości, o gęstej, szerokiej koronie.
LIŚCIE - pojedyncze, owalne, z zaostrzoną na końcu blaszką liściową.
KWIATY - biało-różowe, pachnące. Pojawiają się wiosną równocześnie z liśćmi.
OWOCE - tzw. jabłka. Ich kształt jest zazwyczaj kulisty, a barwa skórki różnorodna (zieleń, żółć, czerwień). Miąższ wykazuje duże zróżnicowanie pod względem smaku, słodkości, konsystencji i aromatu. Owoce jabłoni można jeść na surowo lub robić z nich przetwory (kompoty, soki, dżemy, nadzienia do ciast). Mają one duże walory odżywcze. W ich skład wchodzi woda, fruktoza, białka, witaminy: B1, B2, B6, C, E, beta-karoten oraz sód, potas, magnez, wapń, fosfor i żelazo.
WYMAGANIA
GLEBA - najlepsza jest gleba gliniasta, do której dodaje się torf, kompost i piasek z rzeki. Jeżeli gleba jest piaszczysta, to trzeba do niej dodać dużo gliniastej, próchniczej ziemi, torfu i kompostu. Nieurodzajną glebę wymienia się w całości.
NASŁONECZNIENIE - idealne jest stanowisko w pełnym słońcu.
MROZOODPORNOŚĆ - dobra.
PIELĘGNACJA
Jabłonie sadzi się jesienią lub wczesną wiosną. W pierwszym roku po posadzeniu nie trzeba ich nawozić, wystarczy tylko często podlewać.
Kilka dni przed posadzeniem jabłoni (6-12) przygotowujemy stanowisko. Szerokość dołku wykopanego pod sadzonkę musi być o ok. 80cm szersza i ok. 30cm głębsza niż korzenie drzewka. Wykopaną ziemię dzielimy na dwie części: na górną i dolną warstwę. 1/3 wykopanego dołka zasypujemy próchniejącą ziemią z warstwy górnej. Następnie dodajemy nawozy organiczne lub mineralne: 3 wiadra dobrze rozłożonego obornika, 1 kubek superfosfatu, 10 czubatych łyżek popiołu drzewnego. Mieszamy nawóz z ziemią łopatą, jednocześnie dodając żyznej gleby. Całość ma stanowić połowę wykopanego dołka. Resztę uzupełniamy żyzną ziemią bez nawozów. Powinniśmy uzyskać ok. 20cm wzgórek w środek którego wbijamy kołek (w ten sposób zaznaczamy miejsce, w którym posadzimy sadzonkę).
Sadząc jabłoń wbijamy obok palik (od strony, z której najczęściej wieją wiatry), do którego mocujemy sadzonkę w dwóch miejscach. Dookoła usypujemy niewielkie wzniesienie, które ma zapobiec uciekaniu wody podczas podlewania. Na jedną sadzonkę zużywa się około 5 wiader wody (zaraz po posadzeniu i tydzień później).
Jeśli działka posiada wysokie wody gruntowe, to konieczne jest wykopanie kanałów odprowadzających. Można też sadzić jabłonie na wzniesieniach terenu.
Drzewka owocowe wymagają odpowiedniego przycinania, dzięki czemu wydają dorodniejsze owoce i są bardziej odporne na choroby i szkodniki.
Młode drzewka należy przycinać delikatniej. Tnie się młode pędy rosnące pionowo i pod ostrym kątem. W następnym roku po posadzeniu, jeszcze przed ruszeniem wegetacji, powinno się wykonać przycinanie formujące. W tym celu całkowicie usuwamy pędy znajdujące się poniżej wysokości, na której chcemy uzyskać pierwsze gałęzie. Pozostałe gałązki skracamy. Jeżeli sadzonka nie jest rozgałęziona to główny pień przycinamy 20cm powyżej planowanych konarów. Gdy w późniejszym okresie zaczną wyrastać młode pędy (15-25cm długości) to odginamy je używając do tego spinaczy. Zabieg ten zapewnia szybsze wejście jabłoni w owocowanie i zapobiegnie wyłamywaniu gałęzi.
Stare drzewa owocowe odmładzamy mocnym cięciem, które sprawi, że na drzewie szybko pojawią się młode, owocujące gałązki.
CIEKAWOSTKI/UWAGI
Jabłko odniosło ogromną rolę w światowej kulturze. Wystarczy przypomnieć sobie "rajską jabłoń", czy mitologiczne "złote jabłko dla najpiękniejszej". Zawsze było symbolem miłości i płodności.
Drewno jabłoni wykorzystywane jest w stolarce.
ODMIANY
MALINÓWKA OBERLANDZKA - stara jesienna odmiana deserowa jabłoni pochodzenia najprawdopodobniej holenderskiego (opisana po raz pierwszy w 1771r.). Drzewo początkowo cechuje silny wzrost, ale nie wyrasta zbyt duże. Jego korona jest kulista, ulegająca spłaszczeniu, gęsta, z dużą liczbą zwisających pędów. Szybko wchodzi w okres owocowania. Plonuje corocznie. Owoce są średnie lub duże, kulisto stożkowate, żebrowane. Cienka skórka pokryta jest prawie w całości karminowym rumieńcem. Miąższ bywa pod skórką lekko zaróżowiony. W smaku jest lekki, kruchy, soczysty, słodko-kwaskawy, charakterystycznie malinowy. Owoce dojrzewają do zbioru pod konie IX, a najsmaczniejsze są od X. Malinówka Oberlandzka jest odmianą wytrzymałą na mróz i choroby.
KOSZTELA - stara, jesienna odmiana deserowa pochodzenia polskiego (VIIw.). Drzewo rośnie bardzo silnie. Jego korona jest gęsta, kulista, ze sztywnymi gałęziami. Dość późno wchodzi w okres owocowania. Plonuje przemiennie. Owoce są średnie, kuliste. Twarda skórka wybarwia się na jasno-żółty kolor. Pokryta jest białymi plamkami. Biało-zielony miąższ jest twardy, kruchy, bardzo słodki i soczysty. Owoce dojrzewają do zbioru w połowie IX, najsmaczniejsze są w X. Można je przechowywać do I. Kosztela jest odmianą bardzo wytrzymałą na mrozy, choroby i szkodniki. Inne jej nazwy to: Kosztylka i Wierzbówka zimowa.
PAPIERÓWKA - jest to stara, letnia odmiana nieznanego pochodzenia (kraje nadbałtyckie?). Drzewo początkowo cechuje silny wzrost, ale nie wyrasta zbyt duże. Jego korona jest szeroka, o stożkowatym kształcie. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Plonuje przemiennie. Owoce są średnie lub małe, delikatnie żebrowane z jednym żebrem silnie zaznaczonym przez całe jabłko. Cienka, gładka skórka wybarwia się na jasno-żółto-zielony kolor. Biały miąższ w smaku jest delikatny, drobnoziarnisty, soczysty, kwaskowy. Owoce dojrzewają do zbioru już w połowie VII i w VIII. Świetnie nadają się na przetwory. Papierówka jest odmianą wytrzymałą na mróz, choroby i mało wymagającą co do gleby. Inne jej nazwy to Biały Nalew i Oliwka Żółta.
KOKSA POMARAŃCZOWA - stara, wczesnozimowa odmiana deserowa pochodzenia angielskiego (1830r.). Drzewo początkowo cechuje silny wzrost. Jego korona jest kulista i spłaszczona. Dość wcześnie wchodzi w okres owocowania. Owoce są średnie lub małe, kuliste. Gruba skórka jest matowa, żółto-zielona, obficie pokryta pomarańczowym rumieńcem. Często pojawiają się na niej rdzawe plamki. Kremowo-zielony miąższ jest ścisły, soczysty, bardzo aromatyczny, lekko korzenny. Owoce dojrzewają do zbioru pod koniec IX, najsmaczniejsze są od X. można je przechowywać do XII-I. Koksa pomarańczowa jest odmianą wymagającą żyznej gleby i słonecznego, ciepłego stanowiska. Jest odporna na parcha jabłoni.
ANTONÓWKA ŚMIETANKOWA - stara, jesienna odmiana rosyjska. Drzewo rośnie silnie. Jego korona jest kulista i szeroka. Dość późno wchodzi w okres owocowania. Plonuje przemiennie, obficie. Owoce są duże, kuliste, spłaszczone, żebrowane. Gładka skórka początkowo jest jasno-żółto-zielona, później bardzo jasno żółta. Biały miąższ jest soczysty, leciutko kwaskowy, gruboziarnisty. Owoce dojrzewają do zbioru w końcu IX. Można je przechowywać do XI. Świetnie nadają się na przetwory. Antonówka jest odmianą odporną na mrozy i choroby. Uważa się ją za bardzo dobry zapylacz dla innych odmian jabłek. Inne jej nazwy to: Antonówka Biała i Antonówka Półtorafuntowa.
SZARA RENETA - stara odmiana francuska z VI w. Drzewo rośnie silnie. Jego korona jest kulista i gęsta. Owocuje corocznie. Owoce są duże, kuliste, lekko spłaszczone. Skórkę mają zieloną, ordzawioną, czasem z rumieńcem. Miąższ jest zielonkawy, ścisły, kwaskowaty, średnio soczysty, bardzo smaczny. Owoce dojrzewają na przełomie IX i X. Można je przechowywać do II. Świetnie nadają się do suszenia i na przetwory. Szara reneta jest odmianą dość odporną na choroby jabłoni oraz na niskie temperatury.
ANANAS BERŻENIECKI - stara, letnia, samopylna odmiana pochodząca z Wileńszczyzny (Berżenik pod Duksztami). Drzewo charakteryzuje się bardzo silnym wzrostem oraz potężną koroną. Późno wchodzi w okres owocowania. Owoce są duże, kształtne, o błyszczącej, żółtej skórce pokrytej delikatnym różowym rumieńcem. Miąższ jest zwięzły, średnio soczysty, kruchy, słodko-kwaśny, aromatyczny, bardzo smaczny. Typowo deserowe owoce dojrzałość zbiorczą osiągają pod koniec VIII. W pełni dojrzałe łatwo opadają z drzewa. Ananas Berżeniecki jest odmianą bardzo wytrzymałą na mrozy i mało podatną na choroby.
SZAMPION - wczesno-zimowa odmiana pochodzenia czeskiego. Drzewo charakteryzuje się niezbyt silnym wzrostem oraz stożkowatą koroną. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. plonuje obficie i regularnie na wszystkich typach podkładek. Owoce są duże, kulisto-stożkowe z karminowo-czerwonym, smużkowym rumieńcem. Miąższ jest słodki, lekko kwaskowy, średnio soczysty i aromatyczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą pod koniec IX. Można je przechowywać do I. Jabłoń Szampion cieszy się w Polsce ogromną popularnością. W pielęgnacji wymaga silnego cięcia.
ZŁOTA RENETA - bardzo stara, zimowa odmiana, najprawdopodobniej pochodzenia francuskiego. W Anglii znana jest od XVII w. Drzewo początkowo cechuje silny wzrost, później rośnie słabiej. Jego korona jest szeroka i piramidalna. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Plonuje obficie, naprzemiennie. Owoce są średnie, kulistostożkowe. Skórka jest lśniąca, zielono-żółta, z ciemno-pomarańczowym rumieńcem. Żółtawy miąższ jest ścisły, kruchy, soczysty o korzennym, słodko-winnym aromacie. Owoce dojrzewają do zbioru w połowie IX. Najsmaczniejsze są od XI do końca XII. Złota Reneta jest odmianą wymagającą żyznej, bogatej w wapń gleby oraz słonecznego, ciepłego stanowiska. Jest średnio wytrzymała na mróz i raka jabłoni, ale za to odporna na parcha.
LIGOL - polska odmiana zimowa. Drzewo charakteryzuje się umiarkowanie silnym wzrostem oraz przeciętnie zagęszczoną koroną. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Jest bardzo plenna. Plonuje zazwyczaj naprzemiennie. Owoce są bardzo duże, stożkowe, z ciemnoczerwonym, rozmytym rumieńcem. Miąższ jest kruchy, delikatnie kwaskowy, bardzo smaczny. Dojrzałość do zbiorów osiągają na początku X. Przechowuje się je do V. Jabłoń Ligol jest odmianą o dużej odporności na niskie temperatury i niskiej podatności na choroby grzybowe. Nadaje się tak do sadów przydomowych, jak i do nasadzeń produkcyjnych.
CORTLAND - wczesnozimowa stara odmiana pochodząca z USA. Do Polski trafiła w 70. latach XX wieku. Obecnie spotykana głównie w starych sadach. Roślina charakteryzuje się średnio-silnym wzrostem i kulistą koroną. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Plonuje corocznie i obficie. Owoce są duże. Ich skórka ma głęboko czerwony rumieniec i sinawy nalot. Miąższ jest aromatyczny, soczysty, kruchy, delikatnie kwaskowy, bardzo smaczny. Dojrzałość zbiorczą osiągają na przełomie IX i X. Można je przechowywać do I. Cortland cechuje się niskimi wymaganiami glebowymi oraz naprawdę dużą odpornością na mrozy. Kwitnie w tym samym czasie co większość innych odmian jabłoni, dlatego jest dobrym zapylaczem dla wielu z nich. Z kolei ją zapylają na przykład: Papierówka, Antonówka, Koksa Pomarańczowa, Lobo. Jest to idealna odmiana deserowa.
ZORZA - inaczej Kalwia Polska, to zimowa odmiana pochodzenia ukraińskiego. Drzewo charakteryzuje się bardzo silnym wzrostem i rozłożystą, kulistą koroną z delikatnie zwisającymi gałązkami. Późno wchodzi w okres owocowania. Owoce są duże, kulisto-spłaszczone. Żółta skórka z tłustym nalotem pokryta jest intensywnie karminowym rumieńcem. Lekko kremowy miąższ (czasem zaróżowiony) początkowo jest twardy, lecz później przechodzi w kruchy, słodko-kwaskowy, bardzo aromatyczny. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w II połowie IX, konsumpcyjną w XII, a przechowuje się je do III. Jabłoń Zorza jest drzewem wytrzymałym na mrozy.
KRONSELKA - stara jesienna odmiana jabłoni odnaleziona w 1869r. we Francji. Drzewo cechuje silny wzrost. Jego korona jest kulista z lekko zwisającymi pędami. Wcześnie wchodzi w okres owocowania. Plonuje naprzemiennie. Owoce są duże lub średnie. Zielono-żółta skórka pokryta jest lekkim, różowym, rozmytym rumieńcem. Kremowy, soczysty miąższ w smaku jest słodko-kwaskowy, aromatyczny i bardzo smaczny. Owoce dojrzewają do zbioru na początku IX. Nadają się do bezpośredniego spożycia. Kronselka jest odmianą odporną na mrozy.
GROCHÓWKA - stara, późnozimowa odmiana pochodząca z Nadrenii, z II połowy XVIII. Drzewo rośnie silnie. Jego korona w młodości jest wąska, a później szeroko-rozłożysta. Późno wchodzi w okres owocowania. Plonuje obficie, przemiennie. Owoce są średnie lub niewielkie, owalne, zazwyczaj ścięte przy kielichu i szypułce. Skórka jest zielonkawo-żółta, szarawa i matowa. Pokrywa ją delikatny, prążkowany, różowo-czerwony rumieniec. Miąższ początkowo w smaku jest kwaśny i cierpki. W miarę przechowywania robi się coraz słodszy, deserowy, nabierając żółtego odcienia. Owoce do zbioru dojrzewają pod koniec października, a przechowywać je można nawet do czerwca. Jabłoń Grochówka jest odmianą wytrzymałą na mrozy i rzadko atakowaną przez parcha.
SZTETYNA ZIELONA - stara jesienna odmiana jabłoni wyhodowana jeszcze w XVI w w Czechach. Do Polski sprowadzono ją w XVII w. Czeski emigrant J. Halik przywiózł ją do Szczecina i właśnie na cześć tego miasta otrzymała swoją nazwę. Drzewo charakteryzuje się silnym wzrostem oraz kulistą koroną. Późno wchodzi w okres owocowania, ale za to plonuje co roku bardzo obficie. Owoce są dość duże, kuliste i lekko spłaszczone. Pokrywa je żółtozielona, mocna skórka. Miąższ jest kwaskowy, soczysty, luźny, o lekko zielonkawym odcieniu. Owoce osiągają dojrzałość zbiorczą w połowie X. Można je przechowywać do IV. Jabłoń Sztetyna Zielona należy do odmian odpornych na choroby, o wysokiej mrozoodporności, co zapewnia jej długowieczność.
