MORELA POSPOLITA
Armeniaca vulgaris
POCHODZENIE
Roślina z rodziny różowatych wywodząca się z Azji (od Azji Mniejszej aż po Chiny). Obecnie uprawiana na różnych kontynentach.
MORFOLOGIA
POKRÓJ - drzewo lub krzew osiągające maksymalnie 5 metrów wysokości.
LIŚCIE - podwójnie piłkowane, o jajowatym kształcie.
KWIATY - na roślinie pojawiają się przed rozwojem liści. Ich pięciopłatkowa korona zazwyczaj ma biały kolor, sporadycznie różowy. Ponieważ morele kwitną 2-4 tygodnie wcześniej niż inne drzewka owocowe (III-IV) ich narażone na przymrozki kwiaty potrafią przemarznąć jeśli nie są zabezpieczone.
OWOCE - mięsisty, kulisty, lekko spłaszczony pestkowiec o wadze 30-70g. Pomarańczowa skórka z rumieńcem otacza słodki miąższ w tym samym lub bardziej żółtym kolorze. Zawiera on dużo cukrów owocowych (ok. 10%), pektyny, różne kwasy organiczne, flawonoidy, olejki lotne, witaminy (C, A, B1, B2, B6, PP, kwas pantotenowy), składniki mineralne (miedź, potas, fosfor, wapń, żelazo, siarka, kobalt, jod, selen, cynk, mangan, magnez). Jedna szklanka soku z owoców moreli zaspakaja 100% dziennego zapotrzebowania organizmu na witaminę C, a dodatkowo poprawia stan paznokci i włosów. Taki sok usprawnia między innymi pracę układu krążenia, zwalcza anemię, podnosi jakość widzenia, poprawia apetyt i ogólnie wzmacnia organizm. Owoce moreli, zbierane w zależności od gatunku od VII do VIII, zazwyczaj jemy na surowo, ale możemy je śmiało przetwarzać domowymi sposobami. Bardzo smaczne są różnego rodzaju kompoty, dżemy, soki morelowe. Można się także pokusić o wytworzenie morelowego alkoholu o nazwie barack.
WYMAGANIA
GLEBA - morela udaje się na niemal każdej dość żyznej i ciepłej glebie. Nie znosi natomiast ziem torfowych i podmokłych z wodą gruntową tuż pod powierzchnią. Nie będzie też najlepiej rosła na głębokich piaskach lub ciężkich, suchych i twardych ziemiach.
NASŁONECZNIENIE - w naszym klimacie konieczne są stanowiska ciepłe, słoneczne, osłonięte od zimnych wiatrów, ponieważ Polska stanowi północną granicę występowania moreli w Europie.
MROZOODPORNOŚĆ - przy dużej pokrywie śnieżnej morela może wytrzymać nawet minus 25-300C, ale bez śniegu korzenie mogą zginąć już przy -120C. Dodatkowo morela kwitnie dość wcześnie więc jej kwiatom grożą wiosenne przymrozki. Dlatego konieczne jest odpowiednie zabezpieczanie tej rośliny na zimę.
PIELĘGNACJA
Morele najlepiej jest sadzić przy parkanach, altanach, pergolach itp. miejscach. Osłony tego typu zapewniają jej ochronę przed mroźnym, zimowym wiatrem, a dodatkowo mogą ułatwić okręcenie jej na zimę słomą.
Morela jest rośliną samopylną dlatego nie musimy dodatkowo sadzić innej odmiany zapylającej.
Ponieważ kwiaty tej rośliny są bardzo wrażliwe na późne przymrozki można spróbować osłonić wiosną jej pędy przed słońcem, aby opóźnić rozwój pąków kwiatowych (ewentualnie zostawić zimowe osłony aż do końca IV).
Morele uprawia się najczęściej w formie krzaczastej. Oprócz kształtowania jej po posadzeniu, roślina nie wymaga większego cięcia (usuwa się jedynie chore pędy). Łatwo tworzy naturalną, niezagęszczoną koronę.
Aby uchronić morelę przed atakiem mszyc dobrze jest wczesną wiosną spryskać ją odpowiednim preparatem. Przeciwko szarej zgniliźnie drzew pestkowych opryskujemy morele 0,7% cieczą bordoską lub 2% cieczą siarkowo-wapienną. Zabieg ten wykonujemy tuż przed i tuż po kwitnieniu. Latem zakopujemy mumie i gnijące owoce by powstrzymać rozsiewanie zarodników grzyba wywołującego szarą zgniliznę.
Morele nawozimy tak samo jak inne gatunki drzew pestkowych. Idealne są tu nawozy organiczne (obornik, kompost) oraz nawozy mineralne azotowe, potasowe i fosforowe. W przypadku gleb kwaśnych, co 3-4 lata, powinno się stosować 3-6kg węglanu wapnia pod każde drzewko moreli.
Morela nie znosi suszy. Należy zapewnić jej umiarkowaną ilość wilgoci, w razie potrzeby podlewając ją co 3-4 dni.
CIEKAWOSTKI/UWAGI
Badania genetyczne wykazały, że przodkami moreli były drzewa migdałowe.
Rodzaj morela obejmuje takie gatunki jak: morela zwyczajna, syberyjska, mandżurska i ansu.
Spożywać można również środek dojrzałej pestki moreli. Przypomina on gorzki migdał. Ze względu na sporą zawartość amygdaliny, nie powinno się tego robić w zbyt dużych ilościach.
Morele były uprawiane w Chinach już 2000 lat p.n.e. Aleksander Wielki odkrył je w Armenii (stąd ich łacińska nazwa) i stamtąd przywiózł do Grecji, skąd w XIII w rozpowszechnił się po innych krajach europejskich.
Do XVIII w traktowano morele jako rodzaj brzoskwini.
Entuzjaści mogą spróbować uprawy moreli w donicach.
Olej z nasion moreli wykorzystywany jest do celów farmaceutycznych i perfumeryjnych. Jest świetnym olejkiem nośnikowym do masażu ze względu na delikatny zapach, bogactwo białek i wolne jełczenie na powietrzu.
KONFITURY MORELOWE Z MELISOWĄ NUTKĄ - 1kg pięknych owoców moreli umyć, osuszyć, wypestkować i drobno pokroić. Zasypać 1kg cukru żelującego, wymieszać i doprowadzić do wrzenia. Gotować stale mieszając 4 minuty. Krótko przed końcem gotowania dodać opłukaną, osączoną i posiekaną melisę (6-10 listków). Gorącymi konfiturami wypełniać po brzegi wyparzone słoiki.
| CHARAKTERYSTYKA ROŚLINY |
| okres owocowania | VIII |
| nasłonecznienie | stanowiska słoneczne |
| mrozoodporność | dobra |
| przycinanie | tak |
| odczyn gleby | zbliżony do obojętnego |
| wilgotność gleby | umiarkowana |
| rodzaj gleby | piaszczysto-gliniasta |