BRZOSKWINIA ZWYCZAJNA
Persica vulgaris
POCHODZENIE
Drzewo wywodzące się z rodziny różowatych. Pochodzi najprawdopodobniej z północno-wschodnich oraz środkowych Chin gdzie była uprawiana już 4 tysiące lat temu. Do Europy trafiła poprzez Persję. W starożytnym Rzymie rozpowszechniła się w I wieku n.e. W XVI wieku trafiła do Europy Północnej na Wyspy Brytyjskie.
MORFOLOGIA
POKRÓJ - drzewo osiągające w Polsce ok. 4m wysokości. Średnica korony może dorosnąć do 6m. System korzeniowy brzoskwiń jest rzadki, w ziemię wrasta ukośnie.
LIŚCIE - lancetowate, eliptyczne, o karbowanych lub ząbkowatych brzegach, błyszczące.
KWIATY - samopłodne, pięciokrotne, z licznymi pręcikami i słupkami. Brzoskwinia zwyczajna kwitnie w IV na różowo, jeszcze przed pojawieniem się liści.
OWOCE - mięsiste pestkowce (100-200g) o kulistym, lub kulisto-spłaszczonym kształcie. Ich pestka jest gruba, szorstka, z licznymi bruzdami i jamkami. Żółta, omszona skórka pokryta jest czerwonym, najczęściej rozmytym rumieńcem. Soczysty, jędrny miąższ może mieć barwę od kremowej po intensywnie żółtą. Zawiera on liczne składniki odżywcze: wodę, węglowodany, białka, witaminy (B1, B2, B6, C, E, beta-karoten) oraz minerały (sód, potas, magnez, wapń, fosfor, żelazo, jod). Owoce działają delikatnie przeczyszczająco. Najczęściej spożywa się je na surowo, ale można również robić z nich pyszne przetwory: dżemy, kompoty, susze i inne. Wykorzystuje się je także jako dodatek do ciast. Brzoskwinia, w zależności od odmiany, dojrzewa od VII-X.
WYMAGANIA
GLEBA - idealna jest gleba przepuszczalna, żyzna i ciepła, o pH 6,5-7,0. Brzoskwinia nie lubi ziem ciężkich, gliniastych lub torfiastych o wysokim poziomie wód gruntowych.
NASŁONECZNIENIE - stanowisko dla brzoskwiń musi być ciepłe, osłonięte od wiatru i słoneczne.
MROZOODPORNOŚĆ - w Polsce brzoskwinia nie jest rośliną w pełni mrozoodporną. W chłodniejszych rejonach kraju, w bardziej surowe zimy, mogą zdarzać się przemarznięcia. Jej pąki kwiatowe nie lubią wiosennych przymrozków.
PIELĘGNACJA
Brzoskwinię najlepiej jest sadzić przy parkanach, altanach, pergolach itp. miejscach. Osłony tego typu zapewniają jej ochronę przed mroźnym, zimowym wiatrem, a dodatkowo mogą ułatwić okręcenie jej na zimę słomą.
Brzoskwinię nawozimy tak samo jak inne gatunki drzew pestkowych. Idealne są tu nawozy organiczne (obornik, kompost) oraz nawozy mineralne azotowe, potasowe i fosforowe. Wymaga ona jednak dodatkowej dawki azotu, dlatego na przełomie V i VI nawozimy każde drzewo ok. 0,5kg saletry. W przypadku gleb kwaśnych, co 3-4 lata, powinno się stosować 3-6kg węglanu wapnia pod każde drzewko brzoskwini.
Żaden gatunek brzoskwini nie jest w 100% odporny na choroby. Drzewka mogą być opanowane przez kędzierzawkę lub szarą zgniliznę drzew pestkowych. Kędzierzawka powoduje skręcanie, czerwienienie i w końcu opadanie liści. Można ją bardzo łatwo zwalczyć stosując jednokrotny oprysk w okresie przedwiośnia (jeszcze przed nabrzmiewaniem i pękaniem pąków) 12% cieczą siarkowo-wapienną. Szarą zgniliznę drzew pestkowych leczy się 2% cieczą siarkowo-wapienną lub 0,7% cieczą bordoską. Oprysk przeprowadza się pierwszy raz tuż przed kwitnieniem, a drugi tuż po kwitnieniu brzoskwiń.
Brzoskwinie przycina się nie wcześniej niż na początku IV. Na młodym drzewku należy zostawić główny pęd przewodzący i 2-3 konary. Wzrost przewodnika i najwyższego konara hamuje się krótkim cięciem. Pozostałe konary skraca się bardzo mało, tak aby mogły rosnąć równomiernie z przewodnikiem, który w końcu (krótko przycinany) przestaje nim być, a zamienia się w jeden z konarów. W ten sposób tworzy nam się tzw. korona kotłowa. Cechuje ją pusty środek, dający równomierne oświetlenie liściom i owocom. Cięcie w kolejnych latach ma na celu usuwanie pędów kierujących się do wnętrza korony oraz tych, które mogłyby zacząć rosnąć silniej od innych.
Brzoskwinie przycinamy corocznie skracając do połowy wszystkie jej zeszłoroczne przyrosty. Starsze drzewka odmładzamy obcinając kilka starszych konarów. Zmuszamy w ten sposób brzoskwinię by wypuściła silniejsze przyrosty, na których wytworzą się kwiaty. Takie cięcie prześwietlające powinno dotyczyć każdej 2-3 letniej gałęzi ze słabszymi pędami.
Brzoskwinia posiada pędy normalnie owocujące oraz tzw. pozorne pędy owocowe. Te ostatnie należy krótko przyciąć powyżej drugiego oczka. Poznajemy je po tym, że spiczaste pąki wytwarzają liście, a kuliste - owoce.
Przy przycinaniu należy oczywiście pamiętać o usuwaniu pędów krzyżujących się, zbyt blisko siebie rosnących, chorych, słabych, rosnących zbyt blisko ziemi czy uschniętych.
CIEKAWOSTKI/UWAGI
Brzoskwinia zwyczajna w znacznej większości ujęć taksonomicznych zaliczana jest do rodzaju Prunus. Jej nazwa systematyczna to Prunus Persica. Natomiast wedle "Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski" traktowana jest jako odrębny rodzaj: Persica vulgaris.
Rozróżniamy dwie odmiany brzoskwini: zwyczajną oraz nektarynkę, która różni się od tej pierwszej jedynie łysą skórką (dzięki brakowi meszka - łatwiej strawną).
Brzoskwinia wywodzi się z Chin, skąd trafiła do starożytnej Persji, a dalej, dzięki Aleksandrowi Wielkiemu do Grecji i Cesarstwa Rzymskiego. Wszędzie uznawano ją za niezwykłe drzewo. W Chinach rysunki tych owoców znajdowały się na ścianach świątyń. Można z tego wnioskować, iż otaczano je czcią. Jednak samo drzewo uznawano za przeklęte przez bogów. Bano się je ścinać. Stare, spróchniałe pnie palono, a ich popioły wrzucano do morza. W Rzymie na owoce brzoskwiń stać było tylko największych bogaczy gdyż osiągały zawrotne ceny. Istniał tam przesąd, że brzoskwinie sprowadzane z Persji są śmiertelnie trujące i dopiero przesadzone na żyzną ziemię Cesarstwa Rzymskiego uwalniają się od jadu.
W Japonii brzoskwiniowymi pestkami polerowano drewno.
W USA brzoskwinia jest kwiatem stanu Delaware, jej owoc stanu Południowa Karolina, natomiast stan Georgia nazywany jest "stanem brzoskwiniowym".
Z pestek brzoskwini robi się rzadki, jasno-żółty olejek, o lekkim migdałowym zapachu. Najczęściej wykorzystywany jest jako olej bazowy do masażu. Jest bogaty w białka i wolno jełczeje na powietrzu.
KONFITURY BRZOSKWINIOWO-ANANASOWE - 40 dag brzoskwiń wypestkować i pokroić w kostkę. 50 dag ananasa z puszki również pokroić na małe cząstki. Oba składniki połączyć ze sobą. Do tego dodać wyciśnięty sok i otartą skórkę z 2 pomarańczy. Całość dokładnie wymieszać z 1kg cukru żelującego 1:1 i zostawić na 3-4 godziny pod przykryciem. Następnie gotować mieszając 4 minuty. Po zdjęciu z ognia można jeszcze dodać 2 łyżki jakiegoś owocowego likieru. Gorącymi konfiturami napełniać wyparzone słoiki.
| CHARAKTERYSTYKA ROŚLINY |
| okres owocowania | koniec VII |
| nasłonecznienie | stanowiska słoneczne |
| mrozoodporność | dobra |
| przycinanie | tak |
| odczyn gleby | zbliżony do obojętnego |
| wilgotność gleby | umiarkowana |
| rodzaj gleby | żyzna |
GALERIA ZDJĘĆ
owoce Brzoskwini Harnaś
owoce Brzoskwini Harnaś