Strona główna > Bez Czarny Haschberg

BEZ CZARNY


Sambucus nigra

POCHODZENIE
Roślina z rodziny piżmaczkowatych. Trudno jest ustalić pierwotny zasięg jej występowania. Obecnie w stanie dzikim można ją spotkać w Europie, Pn. Afryce, Azji, w Ameryce Pn. i Australii.

MORFOLOGIA
POKRÓJ - wysoki krzew liściasty, rzadziej niskie wielopienne drzewko.
LIŚCIE - ciemnozielone, nieparzysto-pierzastozłożone, zbudowane z 3-9 ostro piłkowanych listków o jajowato-eliptycznym kształcie.
KWIATY - intensywnie pachnące, biało-kremowe, drobniutkie, zebrane w duże, płaskie baldachogrona (o średnicy 10-20cm). Bardzo dekoracyjne, owadopylne. Rozpoczynają kwitnięcie na przełomie V i VI, a kończą je na przełomie VI i VII.
OWOCE - małe, kuliste, czarne jagody z błyszczącą skórką, zebrane w zwisające grona. Dojrzewają od VIII do początku X. Są chętnie zjadane przez ptaki, ale również ludzie wykorzystują ich cenne właściwości. Zawierają 20% cukrów, pektyny, karotenoidy, kwas askorbinowy i jabłkowy, garbniki oraz organiczne barwniki. Posiadają właściwości przeciwbólowe, przeczyszczające, przeciwzapalne, a także wpływające na zaburzenia układu nerwowego. Galaretka z owoców bzu czarnego skraca czas trwania kataru o połowę.

WYMAGANIA
GLEBA - najlepiej żyzna, bogata w azot i wapń, umiarkowanie wilgotna. Bardzo dobrze da sobie też radę w zwykłej ziemi ogrodowej.
NASŁONECZNIENIE - stanowiska słoneczne lub lekko zacienione. W pełnym słońcu roślina obficiej owocuje.
MROZOODPORNOŚĆ - w naszym klimacie posiada całkowitą mrozoodporność.

PIELĘGNACJA
Roślina bardzo łatwa w uprawie, polecana dla początkujących ogrodników. Nie wymaga zbyt wielu zabiegów pielęgnacyjnych.
Bez czarny hodowany na owoce ma dość duże
WYMAGANIA nawozowe. Potrzebuje zasilania azotem, fosforem i potasem.
Dla lepszego owocowania odmian wielkoowocowych zaleca się przycinanie roślin według dwuletniego cyklu rozwojowego. Oznacza on, że przycinamy przed zimą te pędy, które miały owoce. Powinno to być silne cięcie prześwietlające. Młode pędy powinno się zaś przycinać w połowie długości.
Zakładając plantację bzu czarnego, trzeba pamiętać, że jego gałęzie mocno wyginają się pod ciężarem owoców. Krzewy potrzebują więc dość dużej rozstawy (około 4m w rzędzie, a w międzyrzędziach około 5-6m).
Kwiaty zbiera się w VI ścinając całe baldachy sekatorem. Podobnie w VIII-IX zbiera się owoce.

CIEKAWOSTKI/UWAGI
Polskie nazwy zwyczajowe: bez pospolity, bez lekarski, dziki bez, bziok, bziak, bzowina, buzina, bzina, hyczka, hyćka.
Zaczyna kwitnąć zazwyczaj w 3 roku życia. Po rozpoczęciu owocowania co roku obficie plonuje.
Potrafi dożyć 25 lat.
Cała roślina zawiera trujące glikozydy: sambunigryne i sambucyne. Można się ich pozbyć przez suszenie kwiatów i owoców, albo przez poddanie ich działaniu wysokiej temperatury. Owoce trzeba zbierać w pełni dojrzałe.
Ten cenny krzew nazywany jest "kompletną apteczką". Ma niezliczone zastosowania. Napar ze słodko pachnących kwiatów jest dobry na przeziębienia. Tonik z nich poprawia cerę i można nim przemywać oczy. A maść zrobiona z kwiatów leczy oparzenia. Z kolei maść z liści leczy siniaki i przynosi ulgę przy zwichnięciach oraz hemoroidach. Owoce są bardzo ważnym składnikiem środków nasercowych, wspomagających pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego, odtruwających organizm i ogólnie wzmacniających odporność, oraz leczących choroby górnych dróg oddechowych. Od wieków robi się wino z kwiatów i jagód.
NAPÓJ Z KWIATÓW CZARNEGO BZU - zagotować 5,5l wody (najlepiej źródlanej). Wlać do wyjałowionego naczynia, dodać 3,5 szklanki cukru i mieszać aż się rozpuści. Gdy syrop ostygnie dodać sok i cienko pokrajaną skórkę z jednej cytryny, 2 łyżki cydru lub octu winnego albo jabłkowego oraz 12 baldachów kwiatu czarnego bzu. Kwiaty powinny być zebrane w suchy, słoneczny dzień i odcięcie nożyczkami od zielonych części. Naczynie przykrywamy kilkoma warstwami gazy i zostawiamy na 24 godziny. Po tym czasie całość przecedzamy i przelewamy do butelek z grubego szkła. Napój będzie gotowy po około 2 tygodniach. Najlepiej smakuje schłodzony.
Kwiaty czarnego bzu można też jeść jako deser. W tym celu macza się całe baldachy w cieście naleśnikowym, a następnie smaży na tłuszczu.
W czasach gdy import cytrusów był jeszcze niemożliwy, wina, nalewki, syropy i galaretki z bzu czarnego były podstawowymi środkami zapobiegawczymi przeciw zimowym przeziębieniom. A wszystko dzięki dużej zawartości witamin A i C (2x więcej niż w cytrusach), witamin z grupy B, kwasu foliowego. Owoce zawierają również olejki eteryczne, garbniki, pektyny, sole i kwasy organiczne, a także: żelazo, magnez, wapń, fosfor i potas. Znajdują się w nich niemal wszystkie potrzebne człowiekowi aminokwasy.
Owoce bzu czarnego mogą być wykorzystywane do sporządzania soków, dżemów, czy galaretek. Są doskonałym barwnikiem spożywczym. Bardzo smaczne i zdrowe są robione z nich wina i nalewki.
NALEWKA Z KWIATÓW CZARNEGO BZU - 1l źródlanej wody zagotować z 70dag cukru. Pozostawić do ostygnięcia. Dodać sok z 2 cytryn. W ciepły, suchy dzień zebrać 50 baldachów kwiatów czarnego bzu. Przy pomocy nożyczek odciąć je od zielonych części i połączyć z syropem. Całość postawić w ciepłe, nasłonecznione miejsce na 7-10 dni i kontrolować czy nie rozpoczyna się fermentacja. Otrzymany, aromatyczny syrop bardzo dokładnie przecedzić. Dodać do niego 1l spirytusu (95%) i sok z dwóch kolejnych cytryn. Dobrze wymieszać. Rozlać do butelek i pozostawić na co najmniej 3 miesiące.
NALEWKA Z OWOCÓW CZARNEGO BZU - dobrze przebrane i umyte owoce (35dag) zalać 0,5l wódki żytniej. Dodać 2 goździki i około 2cm kawałek kory cynamonu. Całość szczelnie zamknąć i odstawić na 2 tygodnie w ciepłe miejsce. Codziennie potrząsać. Po tym czasie zlać płyn znad owoców. Szklankę cukru rozpuścić w około 0,5 szklanki wody źródlanej. Dodać 1 łyżeczkę soku z cytryny. Połączyć z nalewką i szczelnie zamknąć. Pozostawić do sklarowania. Po około 2 tygodniach przefiltrować i rozlać do butelek.
W zegarmistrzostwie wykorzystywano niegdyś gąbczasty rdzeń pędów do czyszczenia mechanizmów zegarków.
Sok z owoców stosowany był kiedyś do farbowania jedwabiu na kolor oliwkowy. Kobiety malowały nim brwi i rzęsy.
Jego zapach odstrasza z ogrodu gryzonie.
Bez czarny może też pełnić w ogrodzie funkcję ozdobną. Szczególnie dekoracyjne są kremowe baldachy kwiatów, a później czarne, błyszczące owoce.

CHARAKTERYSTYKA ROŚLINY
dorasta dook. 2m
okres kwitnieniaV-VII
okres owocowaniaVIII-X
nasłonecznieniestanowiska słoneczne do półcienistych
mrozoodpornośćzupełna
przycinanietak
odczyn glebyobojętny do zasadowego
wilgotność glebyumiarkowana
rodzaj glebyżyzna, półprzepuszczalna gleba ogrodowa
gęstość nasadzeńco około 2-3m


GALERIA ZDJĘĆ

























Sadzonki bzu prawidłowo przycięte do sadzenia

Inne moje krzewy:
Agrest bezkolcowy pienny
Agrest Biały Krzaczasty
Agrest Hinnonmaki
Agrest Hinnonmaki Rot pienny
Aktynidia
Amorfa krzewiasta
Aronia
Berberys czerwony
Berberys zwyczajny
Betula pendula Purpurea
Bez Czarny Haschberg
Bluszcz karbowany
Bluszcz Pospolity
Brzoskwinia Dixired
Brzoskwinia Harnaś
Brzoskwinia Harrow Diamond
Brzoskwinia Inka
Brzoskwinia Rakoniewicka
Brzoskwinia Saturn
Brzoskwinia Soczysta
Buddleja davidii Pink Delight
Budleja - kolor biskupi
Budleja Fioletowa
Budleja Niebieska
Budleja Żółta
Bukszpan
Bukszpan 4 letni
Bukszpan 60-80
Bukszpan formowany dwie kule
Bukszpan formowany nr 2
Catalpa Bignonioides Aurea
Cytryniec chiński
Czerecha Hortensja
Czereśnia Bladoróżowa
Czereśnia Burlat
Czereśnia Hedelfińska
Czereśnia Kordia
Czereśnia Królowa Majówek
Czereśnia Lapins
Czereśnia Regina
Czereśnia Rivan
Czereśnia Summit
Czereśnia Sweetheart
Czereśnia Van
Czereśnia Vega
Dąb czerwony
Dereń Biały
Dereń Jadalny Juliusz
Dereń Rozłogowy
Dereń Świdwa Compressa
Dyptam Jesionolistny
Dziurawiec Barwierski
Dziurawiec Hidcote
Euonymus japonicus
Forsycja Goldzauber
Forsycja Maluch
Glediczja Rubylace
GLEDICZJA SUNBURST
Glediczja Trójcierniowa
Głóg jednoszyjkowy
Głóg Pauls Scarlet
Grusza Chojuro
Grusza Generał Leclerc
Grusza Isolda
Grusza Klapsa Faworytka
Grusza Klapsa Red Faworytka
Grusza Komisówka
Grusza Konferencja
Grusza Lukasówka
Grusza Nojabrskaja (Xenia)
Guzikowiec Zachodni
Hibiskus Lavender Chiffon
Hortensja Grandiflora
Hortensja Limelight
Hortensja Niebieska
Hortensja Pinky Winky
Hortensja Strong Annabelle
Irga błyszcząca
Irga pomarszczona
Irga Pozioma
Irys Variegata
Itea Wirginijska
Jabłoń Ananas Berżenicki
Jabłoń Antonówka Zwykła
Jabłoń Cortland Wicki
Jabłoń Gorączka Złota
Jabłoń Grafsztynek Inflancki
Jabłoń Grafsztynek Prawdziwy
Jabłoń Grochówka
Jabłoń Koksa pomarańczowa
Jabłoń kolumnowa Polka
Jabłoń Kosztela
Jabłoń Kronselka
Jabłoń Ligol
Jabłoń Malinówka Oberlandzka
Jabłoń Papierówka
Jabłoń Rubinola
Jabłoń Szampion
Jabłoń Szara Reneta
Jabłoń Sztetyna zielona
Jabłoń Złota Reneta
Jabłoń Zorza
Jagoda Kamczacka Jolanta
Jarząb Szwedzki
Jarzębina Moravica
Jarzębinogrusza
Jaśminowiec Panieński Pełny
Jaśminowiec Wonny
Jeżyna bezkolcowa
Juka Ogrodowa kopana
Kalikarpa
Kalina Buldeneż
Kalina hordowina Aureovariega
Karagana syberyjska Pendula
Katalpa Kulista Nana
Katalpa Surmia
Kielichowiec Wonny
Klon Faassen s Black
Klon Flamingo
Klon Odessanum
Kłokoczka Południowa
Kostrzewa Miotlasta
Kostrzewa Sina
Lawenda
Leszczyna Cosford
Leszczyna Czerwona
Leszczyna Kataloński
Leszczyna Webba Cenny
Ligustr
Lilak Meyera
Lilak Meyera pienny
Lilak SENSATION
Mahonia
Malina Jesienna
Malina Letnia
Migdałek Biały
Migdałek Biały Pienny
Migdałek Pienny
Migdałek trójklapowy
Mirabelka
Miscanthus giganteus
Morela Early Orange
Morela Sierena
Morela Somo
Morwa biała
Morwa biała Pendula
Morwa Czarna
Morwa szerokolistna Spirata
Moszenki Południowe
Nektaryna Harco
Nieszpułka pospolita
Obiela
Oliwnik Wąskolistny
orzech wloski owoce
Orzech Włoski
Owoce Pigwowca 2,5-4cm
Owoce Pigwowca extra
Owoce Pigwy
Perukowiec Czerwony
Pęcherznica Czerwona
Pęcherznica Luteus
Pęcherznica Żółta pienna
Pięciornik Różowy
Pięciornik Żółty
Pigwa Gruszkowa
Pigwowiec Japoński 100szt
Pigwowiec Japoński 10szt
Piwonia drzewiasta
Piwonia jasnoróżowa
Piwonia różowa
Platan
Porzeczka biała
Porzeczka biała pienna
Porzeczka Czarna
Porzeczka Czarna Pienna
Porzeczka Czerwona
Porzeczka Czerwona pienna
Porzeczka Krwista
Porzeczkoagrest forma krzacz.
Porzeczkoagrest Josta na pniu
Rajska Jabłoń Ola
Rajska Jabłoń Royalty
Rdest Auberta
Renkloda Althana
Renkloda Jerozolimka
Renkloda Ulena
Robinia Frisia
Robinia szczeciniasta
Róża angiels. herbac., parkowa
Róża Barbara
Róża biała pnąca
Róża Bonica
Róża brzoskwiniowa
Róża Casanova
Róża Chopin
Róża czerwona mini
Róża czerwona pnąca
Róża Czerwona Wielkokwiatowa
Róża Double Delight
Róża Excelsa
Róża fioletowa rabatowa
Róża Herbaciana Parkowa
Róża Karpatia
Róża Kronerburg
Róża malinowa wielkokwiatowa
Róża multiflora
Róża parkowa różowa
Róża PN. czerwona mini
Róża pn. fioletowa
Róża pn. Hendel
Róża pn. niebieska wielkokwiat
Róża pnąca Excelsa
Róża Pnąca liliowo-niebieska
Róża pnąca różowa
Róża pomarańczowa
Róża purpurowa
Róża Różowa Wielkokwiatowa
Róża Rugosa
Róża Rugosa pełna- szczepiona
Róża seledynowa
Róża The Fairy
Róża żółta pnąca
Róża Żółta Wielkokwiatowa
Sok z Czarnego Bzu 3L
Sok z pigwowca 3l
Sok z Pigwowca 4l
Sorbus aucuparia Pendula
Spiraea japonica Crispa
Śliwa Pissardii
Śliwa President
Świdośliwa
Świdośliwa olcholis. Northline
Świdośliwa olcholistna Smoky
Tamaryszek
Tamaryszek francuski
Tawulec pogięty Stefanandra
Tawuła Goldflame
Tawuła Goldmound
Tawuła Grefsheim
Tawuła van Houtte
Tawułka Arendsa Czerwona
Tawułka Arendsa Jasno-róż.
Trawa czerwona RED BARON
Trzmielina Emerald Gayety
Trzmielina Emerald n Gold
Trzmielina oskrzydlona
Trzmielina żółto-ziel. pienna
Wawrzynek Wilczełyko
Weigela Alexandra
Weigela Biała
Weigela Bristol Ruby
Weigela Nana Variegata
Weigela Styriaca pienna
Wejgela Styriaca
Węgierka Dąbrowicka
Węgierka Wangenheima
Wiąz Holenderski Wredei
Wiąz Variegata
Wiciokrzew Inga
Wiciokrzew Japoński marmurkowy
Wiciokrzew Pomorski
Wierzba Babilońska
Wierzba Hakuro krzew
Wierzba Hakuro Pienna
Wierzba Integra
Wierzba Iwa
Wierzba Mandżurska
Wierzba Mupińska
Wierzba Płacząca
Wierzba Purpurowa
Wierzba Smocza
Winobluszcz Pięciolistkowy
Winobluszcz Trójklapowy
Winogron Arkadia
Winogron Fredonia
Winogron Iza Zaliwska
Winogron Swenson Red
Winorośl Bianca
Wiśnia Groniasta Ujfehertoi
Wiśnia Lucyna
Wiśnia Łutówka
Wiśnia Nefris
Wiśnia Pandy
Wiśnia Sabina
Złotlin
Złotokap
Złotokap Alpejski
Żurawina Early Black
Żylistek Pink Pom-Pom
Żylistek Scabra
Żylistek Strawberry Fields