POCHODZENIE
Ojczyzną porzeczek czarnych, krzewów z rodziny agrestowatych, jest środkowa i północna Europa oraz zachodnia Azja. Dziko rosnące krzaki tego krzewu porastały niegdyś nadrzeczne olszyny i wilgotne lasy. Obecnie porzeczka jest uprawiana w wielu miejscach świata.
MORFOLOGIA
POKRÓJ - krzew osiągający do 2m wysokości. Korzenie, liście i kwiaty wydzielają, z pokrywających roślinę licznych gruczołów, charakterystyczny zapach.
LIŚCIE - dość duże, ciemnozielone, 3-5 klapowe, dłoniaste, nierówno piłkowane, od spodu kropkowane.
KWIATY - niepozorne, zebrane w długie grona. Pojawiają się w IV-V.
OWOCE - małe, czarne jagody zebrane w grona. Dojrzewają w VII. Zawierają duże ilości witamin, szczególnie wit. C, która jest niezbędna przy wchłanianiu żelaza i wzmacnianiu odporności organizmu. Czarne porzeczki mają 4x więcej tej witaminy niż pomarańcza. 30g tych owoców dostarcza 100% zalecanego w Polsce jej dziennego spożycia. Jagody tej rośliny zawierają również witaminę A, B1, B2, PP, fosfor, potas, wapń, magnez, jod, a także flawonoidy, olejki eteryczne, diterpeny i in.
WYMAGANIA
GLEBA - czarne porzeczki mają małe wymagania glebowe, ale najlepiej będą owocować w ziemiach gliniastych lub piaszczysto-gliniastych, lekko kwaśnych (pH 6,2-6,7 ), wilgotnych, próchniczych. Dobrze jest nawozić glebę nawozami organicznymi.
NASŁONECZNIENIE - stanowisko powinno być usytuowane w pełnym słońcu, choć hodowla udaje się również w półcieniu.
MROZOODPORNOŚĆ - roślina świetnie sprawdzi się w każdym regionie Polski. Zagrożeniem dla kwiatów mogą być tylko późne przymrozki.
PIELĘGNACJA
Aby pozwolić krzewom porzeczki na swobodny wzrost, sadzimy je w odstępach 1,5-2m od siebie. Po posadzeniu przycinamy sadzonkę na 3-4 oczka. Takie cięcie sprawi, że już w pierwszym roku po posadzeniu będzie miała 6-9 młodych pędów. W kolejnych latach "prześwietlamy" krzewy, nie dopuszczając do ich nadmiernego zagęszczenia.
Porzeczka czarna najsilniej owocuje na pędach jedno- i dwuletnich. Dlatego wiosną drugiego roku trzeba usunąć wszystkie gałązki krzyżujące się, uszkodzone, słabe lub pokładające się na ziemi. Jesienią 3-4 roku, albo wiosną 5-go należy wyciąć wszystkie starsze pędy. Pozostawiamy tylko po 4-5 gałązek 1-, 2- i 3-letnich.
Porzeczka czarna jest silnie rosnącym, bardzo plennym krzewem. Mimo, iż odznacza się dobrym samozapyleniem, nie zaszkodzi posadzić w jej pobliżu innej odmiany porzeczki. Może to dodatkowo podnieść ilość zebranych z krzewu owoców.
Lubi by ziemia dookoła niej była bardzo dobrze odchwaszczona.
Nie lubi zastojów wody, dlatego należy przed jej posadzeniem odpowiednio zniwelować ziemię. Wymaga jednak umiarkowanego podlewania (1x na 4 dni ).
Porzeczka czarna posiada płytki system korzeniowy, dlatego dobrze jest regularnie ją ściółkować.
Wiosną zasilamy ją nawozem nie zawierającym chlorków.
CIEKAWOSTKI/UWAGI
Inne nazwy tego krzewu to: smrodynia, smrodzina, smrodyńki.
Dziko rosnące okazy czarnej porzeczki są objęte w Polsce częściową ochroną gatunkową. Zagraża im osuszanie podmokłych terenów i zbiór do celów leczniczych.
Porzeczkę czarną można także uprawiać w dużych donicach lub skrzyniach.
Bardzo smaczne owoce porzeczki jada się na surowo oraz sporządza z nich liczne przetwory: soki, wina, nalewki, galaretki, dżemy itp., które korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i poprawiają odporność organizmu.
DŻEM Z CZARNEJ PORZECZKI - 1kg owoców zmiażdżyć, zasypać 0,5kg cukru i odstawić na kilka godzin. Następnie gotować na małym ogniu, aż do pozytywnej próby krzepnięcia na talerzyku (gotowanie można 2-3x przerwać na kilkanaście minut ). Przekładać gorący dżem do słoików. Jeśli chcemy uzyskać dżem nisko-słodzony to dodajemy tylko 20dkg cukru, owoce podgrzewamy tylko ok. 20min., a po przełożeniu do słoików pasteryzujemy 15min. w temperaturze 900C.
Zebrane owoce czarnej porzeczki nadają się również do zamrażania.
Wykorzystuje się również liście tej rośliny. Dodaje się je do przetworów warzywnych, maceruje się w białym winie dla nadania mu smaku. W upalną pogodę picie chłodnego naparu z liści czarnej porzeczki bardzo skutecznie gasi pragnienie. Taka herbatka przyspiesza wydalanie toksyn i reguluje pracę nerek.
Skórka czarnych porzeczek zawiera składniki antybakteryjne - antocyjaniny, które są szczególnie skuteczne w zwalczaniu pochodzących z różnych źródeł bakterii E.coli, głównej przyczyny dolegliwości żołądkowo-jelitowych. W krajach skandynawskich proszek z suszonych skórek stosuje się jako lekarstwo przeciw biegunce. Antocyjany działają również przeciwzapalnie, dlatego napoje z czarnych porzeczek łagodzą bóle gardła. W połączeniu z występującymi w owocach witaminami podnoszą odporność organizmu na różnego rodzaju infekcje. Duża ilość pektyn jest bardzo dobrym środkiem pomocniczym w leczeniu przypadków miażdżycy.
Olej z nasion czarnej porzeczki to alternatywa dla oleju z wiesiołka dwuletniego.
